Hedwig van der Horst
Samenvatting lezing voor OVO, Zwolle op dinsdag 30 april door dierenarts Mw. Hedwig van de Horst
Hedwig is 25 jaar geleden opgeleid tot dierenarts bij de Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht. Zij heeft 5 jaar gewerkt bij de afdeling Vogels en bijzondere dieren (gekwalificeerd specialist vogeldiergeneeskunde). Zij heeft daarna ongeveer 10 jaar in Veldhoven gewerkt bij de papagaaienopvang en is nu ZZP’er in haar praktijk in Riel, net onder Tilburg. Haar gegevens zijn via google te vinden. Het beste is ze te bereiken via de watsapp op 06-54668826 maar je kunt haar ook mailen op vogelpraktijkdehorst@hotmail.com.
De 3 meest voorkomende problemen met vogels werden besproken:
1. Megabacterie (Macrorhabdus ornithogaster) is geen bacterie maar een gist/schimmel achtige ziekteverwekker die met name in de slijmlaagcellen, en klieren van de kliermaag wordt gevonden.
Klinische verschijnselen: Lusteloos, mager, zitten vaak op de voerbak en eten soms veel, soms slijmbraken, sterk vergrote maag (soms voelbaar onder de ribben, WF). De sterk vergrote maag is een reactie op het verwoestend werk van de megabacterie op de wand van de kliermaag. De (zoutzuur) producerende klieren zijn grotendeels uitgeschakeld waardoor de natuurlijke voorvertering is verstoord. Als gevolg daarvan wordt de opname van voedingsstoffen in het maag-darmkanaal sterk verminderd, waardoor het dier vermagert. Wanneer de verse poep van een verdachte vogel op een stukje folie wordt opgevangen, zijn er gedeeltelijke of zelfs hele zaden zichtbaar (of als je de folie dichtvouwt en samendrukt voelbaar). Onder de microscoop wordt de aanwezigheid van de gist/schimmel staafjes mbv. meerdere (minimaal 3) mestmonsters vastgesteld.
Vanwege de verstoorde zuurbarriere (pH van 0,7-2,4 kan stijgen tot 8-8,4) krijgen andere ziekteverwekkers (bacterie) de kans door te dringen tot in de darmen: Er ontstaat een menginfectie. Onder de microscoop kan door middel van een kleuring van de mest de aanwezigheid van een ziekteverwekkende bacterie al dan niet worden vastgesteld.
Behandeling van de megabacterie kan met Fungizone (1 ml/l H2O gedurende 21 dagen) of met het veel duurdere Itrafungol/Fungitrax (20 ml/l H20). Hedwig begint met Fungizole, mocht dat niet werken omdat er een Fungizone ongevoelige megabacterie stam aanwezig is (er zijn nu 8 stammen bekend) dan wordt alsnog Itrafungol gebruikt met prima resultaten. Itrafungol kan leverontsteking veroorzaken. Deze vloeibare middelen lossen niet op in water maar geven een mengsel waarbij het middel uitzakt op de bodem van het drinkflesje/bassin, dit kan resulteren in slechtere opname en mede daarom is lang kuren vaak nodig. Alternatieven zijn toediening door middel van een kropsonde of door het rul maken van het eivoer met een mengsel van het vloeibare middel en een klein beetje water.
Bij een vastgestelde menginfectie raadt Hedwig een mengsel van het breed spectrum antibioticum amoxicilline resp. enrofloxacine (merknaam: Baytril= Enrox=Orniflox) met Fungizone in drinkwater of eivoer aan. Sulfamiden (zoals ESB 3/4) en tetracyclinen (zoals Solidox) worden onwerkzaam bij menging met Fungizone. Er zal dan steeds om de dag één middel gegeven moeten worden.
N.B. toevoeging WF: Aangezien de zaadvertering slecht is, is dagelijks voldoende eivoer geven essentieel om het dier weer op te laten knappen omdat ei en rusk wel verteerd kunnen worden. Warmte (middels een ziekte kooi) helpt uiteraard ook om energieverlies door de vogel tegen te gaan zodat het dier volop aan herstel kan werken.
Volgens Hedwig heeft het aanzuren van water met een zuur (appelazijn, citroenzuur, zoutzuur) geen zin TIJDENS een megabacterie infectie, zou zelfs contra productief werken. Zij adviseert desinfectie middelen zoals Aqua clean (1 druppel per 250 ml H2O) en Halamid-d (1 gram/ 5 l H2)) om drinkwater ziektekiem vrij te houden. Dit kan het hele jaar door gegeven worden.
2. Coccidiose/ atoxoplasmose: Dikke lever ziekte in de volksmond.
De lever is soms als een donkere vlek onder de ribboog te zien, want is sterk vergroot. Vaak zijn met name bij coccidiose als dan niet donkere darmlussen door de huis zichtbaar. Diarrhee, bol zitten en magerheid zijn veelvoorkomende (maar niet specifieke WF) symptomen van de aanwezigheid van deze parasieten. De eieren zijn vooral bij coccidiose in de ontlasting met de microscoop aantoonbaar. Bij atoxoplasmose wordt meestal sectie uitgevoerd op een ter plekke gedode of gestorven vogel. Atoxoplasmose parasieten kunnen na histologische kleuring onder de microscoop worden aangetoond als “insluitlichaampjes” in witte bloedcellen. De parasieten verspreiden zich in tegenstelling tot coccidiose parasieten door het hele lichaam. Een bloeduitstrijkje uit afgenomen bloed bij een levende vogel kan daarom ook, wel handig om te weten bij een “onmisbare” vogel (maar is een techniek die alleen aan deskundigen is voorbehouden, WF).
Behandeling van coccidiose kan met Baycox (kortdurend, maximaal 3 dagen achter elkaar dan tussenpoze wegens nierschade) of een sulfamide zoals ESB3/4 enz. al dan niet gecombineerd met theraprim.
Behandeling van atoxoplasmose moet vanwege langdurige (lage dosering het hele seizoen of op en af 3-5 dagen met 2 dagen en rust) toediening met een sulfamide (aangevuld met theraprim) worden gedaan. (NB. Pas op! Bij overdosering ontstaan bloedingen, sterfte daardoor vaak wordt tijdens de rustperiode vitaminen toegediend omdat sulfamiden de vitamine K productie stopzetten, WF)
De klinische verschijnselen van de parasieten komen overeen met die voor paratyfus (Salmonella infectie) maar onder de microscoop is deze bacterie aantoonbaar.
3. Bloedluis en zwarte luis:
Deze kwelgeesten en hun bestrijding zijn tijdens een eerdere lezing door Antoon Tijhuis behandeld (presentatie zie OVO website). Hedwig is net als Antoon voorstander van het inzetten van diverse middelen om resistentie te voorkomen en een gecombineerd effect te bereiken. Hedwig heeft goede ervaringen met Oramec (ivermectine oplosbaar in drinkwater, 5ml/l H2) gedurende 3 dagen) en Frontline (1 druppeltje op de vogel, ook de kuikens mogen behandeld worden) maar raadt dus ook Birdifinect, Finecto, Elector etc. aan.
Na een geanimeerd vragenrondje bedankte de voorzitter Hedwig namens de aanwezigen voor de buitengewoon boeiende, bevlogen en interactieve presentatie.
Namen OVO wil ik Wouter Florijn de opsteller van deze duidelijke samenvatting heel hartelijk danken.